InstrumentyDete.pl

Tuba. Historia i początki

Tuba to instrument należący do grupy instrumentów dętych blaszanych. Jest to jeden z najniżej brzmiących instrumentów dętych, wspaniale wypełniający brzmienie sekcji dętej blaszanej a także realizujący podstawę akordów tej sekcji ale również całego zespołu w jakim bierze udział. Jednak rola tuby nie ogranicza się tylko do dźwięków burdonowych, ponieważ istnieje wiele utworów na ten instrument a także powierzonych mu partii solowych w muzyce orkiestrowej.

Archaicznych odpowiedników tuby należy doszukiwać się w czasach starożytnego rzymu, gdyż już wtedy istniał instrument taki jak tuba romana, może nie przypominający absolutnie dzisiejszej tuby, jednak dała ona początek nisko brzmiącym instrumentom dętym. Jej późniejsza odmiana o nazwie tuba curva miała już bardziej sprecyzowany kształt oraz pasmo dźwięku było bardziej skrystalizowane. Nie mniej jednak cały czas pracowano nad odpowiednim kształtem tuby. W związku z tym powstało mnóstwo instrumentów takich jak serpent który to jest wielokrotnie zgiętą rurą zakończoną z jednej strony czarą a z drugiej ustnikiem. Niektóre źródła podają również ofikleidę jako przodka tuby, jednak ofiklejda przyczyniła się bardziej do powstania fagotu niż tuby. W wieku XIX i XX kwestia tuby miała się następująco. W latach 20. XIX zaczęto wykonywać masowo instrumenty blaszane ze względu na wielki popyt orkiestr marszowych. Instrumenty te musiały być w miarę lekkie oraz powinny posiadać możliwość gry w każdej tonacji. Pomysł zbudowania nowoczesnej tuby jako pierwszy wysnuł Wilhelm Wiprecht, który był kapelmistrzem armii pruskiej. Zrealizował go jednak dopiero w 1835 roku producent instrumentów Johann Gottfried Moritz – doskonały projektant i wykonawca ówczesnych instrumentów. Prototyp współczesnej tuby wyposażony był w nowy typ zaworów, opracowany przez Wiprechta i Moritza, które nazywane były wentylami pistonowymi. Jej szereg harmoniczny rozpoczynał się od F i posiadał pięć zaworów obniżających tony składowe. Instrument ten przyjął się bardzo dobrze jednak rozbudził zapotrzebowanie na niskie brzmienie sekcji dętej blszanej, toteż w dziesięć lat po skonstruowaniu tuby basowej czeski konstruktor instrumentów dętych Vaclav Franc Červený zbudował tubę kontrabasową, której szereg harmoniczny rozpoczynał się od C. Użyto w niej zawory rotujące, wynalezione w roku 1832 przez Josefa Reidla z Wiednia. Obydwa systemy (pistonowy i rotacyjny) są w użyciu do dziś.

W późniejszych czasach budowanie instrumentów było już znacznie prostrze, dlatego też powstawały instrumenty tubopodobne. Powstała na przykład tuba basowa o kształcie zaokrąglonym, na której aby zagrać należało wejść niejako w środek instrumentu a roztrąb wychylony był nad głową grającego. Instrument ten nazywany był helikonem i przyjął się bardzo dobrze w amerykańskim zespołach marszowych. W 1898 roku skonstruowany został według pomysłu kapelmistrza i kompozytora Johana Philippa Sousy instrument podobny do helikonu, który od nazwiska swojego pomysłodawcy nazwany został suzafonem. Do współczesnej rodziny tub zaliczamy także eufonium, zwane niekiedy tubą barytonową lub tenorową, lecz na nich zwykli grać puzoniści. Jest to mniejsza rozmiarami tuba brzmiąca bardziej dźwięcznie o większych możliwościach melodycznych. Podobnym instrumentem do tuby, jest tuba wagnerowska, jednak nie należy ona do rodziny tub. Richard Wagner, któremu w tetralogii Pierścień Nibelunga (wykonanej po raz pierwszy w 1876 roku) potrzebne było uroczyste, nieznanej dotąd jakości brzmienie – zasugerował zbudowanie instrumentu pośredniego pomiędzy rogiem a tubą. Instrument ten posiadał kształt tuby, lecz lejkowaty ustnik – podobny do stosowanego w rogu i cztery wentyle przeznaczone do obsługiwania lewą ręką, ponieważ na tych tubach grali waltorniści.

W zależności od szeregu harmonicznego wyróżniamy tuby basowe es i f oraz kontrabasowe b i c, choć wszystkie z nich są nietransponujące, tzn. w partyturze zapisywane są in C w kluczu basowym. W orkiestrze symfonicznej tubę często zapisuje się na jednej pięciolinii razem z III puzonem. Nuty pisane przez kompozytora nie powinny wskazywać na rodzaj używanej tuby (F, Es, C, B), ma to znaczenie jedynie dla wykonawcy, ponieważ skala wszystkich czterech rodzajów tub pokrywa się, a znaczenie ma jedynie barwa (współcześnie do wysokich partii tubiści stosuję tubę basową F, a do niskich partii tubę kontrabasową C).

Tubiści korzystają z licznych transkrypcji utworów pisanych na wiolonczelę, róg, puzon i kontrabas, ponieważ literatura na tubę z fortepianem lub tubę solo jest jeszcze skromna, choć w muzyce współczesnej tuba awansowała do roli instrumentu solowego. Do wybitnych kompozytorów, których kompozycje są pierwszymi utworami na tubę solo należą Anglicy: Edward Elgar, Imogen Holst, Michael Tippelt, Ralph Vaughan Williams i inni wpsanialy kompozytorzy tacy jak: Paul Hindemith, Krzysztof Penderecki, Alexej Lebedev, Alexander Arutunian, Eugene Bozza oraz John Williams.

Comments are closed.