Puzon to instrument należący do grupy instrumentów dętych blaszanych. Grupa ta jest znana również pod nazwą aerofonów ustnikowych, ponieważ nie posiadają one stroików a dźwięk wydobywa się z nim dmuchając w ustnik o kielichowym kształcie. Zaliczany do największych instrumentów dętych puzon charakteryzuje się bogatym brzmieniem, co doskonale wpisuje się w sekcję blaszaną i wzmania podstawę akordów w dużych zespołach instrumentalnych.
Puzon jest zaliczany do grupy instrumentów dętych blaszanych. Korpus puzonu stanowią 3 blaszane rury w kształcie litery U zestawione równolegle i połączone tzn. suwakiem. Jego użycie umożliwia wydobywanie dźwięków o różnej wysokości. U wlotu instrumentu znajduje się duży metalowy lejkowaty ustnik, natomiast jego zakończenie stanowi owalna czara głosowa. W niektórych odmianach puzonów zastosowano dodatkową rurkę włączoną w obwód instrumentu i wyposażoną w wentyl, co umożliwiło znaczne poszerzenie skali dźwiękowej. Puzon jest jedynym instrumentem dętym, na którym jest możliwe płynne przechodzenie z dźwięku na dźwięk poprzez zastosowanie tzn. glissanda. Dla uzyskania specjalnego efektu brzmieniowego niekiedy stosuje się stożkowy tłumik umieszczany w czarze głosowej. Prototypem puzonu jest starożytny instrument o nawie buccina, będący odmianą rogu pasterskiego używanego w Etrurii. Przejęty przez Rzymian znalazł zastosowanie głównie jako instrument wojskowy. Rura instrumentu stanowiła początkowo niepodzielną całość. Dopiero w XV wieku zastosowano w jego konstrukcji suwak. Począwszy od XVI wieku rozpoczęto budowę puzonów w 5 odmianach: sopranowej – rzadko używanej; altowej, tenorowej, basowej i kontrabasowej – zastąpionych w połowie XIX wieku odmianą barytonową, obecnie używaną. Istnieją także odmiany puzonu, w których suwak zastąpiono wentylami.
Puzon obecnie znalazł zastosowanie w orkiestrze symfonicznej, orkiestrach dętych, w muzyce kameralnej i jako instrument solowy. Rozległa skala dźwiękowa instrumentu oraz jego duże możliwości wykonawcze sprawiły, że już od samego początku znalazł się w kręgu zainteresowania wielu kompozytorów. Z biegiem lat doczekał się sporej literatury muzycznej, zarówno orkiestrowej jak i kameralnej. Na przełomie XIX i XX wieku wszedł na stałe w skład tradycyjnego zespołu jazzowego (dixielandowego), a później w skład big bandu i mniejszych formacji jazzowych. Występuje również w muzyce rozrywkowej i ludowej.
Poradnik: Puzon dla początkujących
W XVI wieku powstała cała rodzina puzonów, która obejmuje instrumenty różnej wielkości, odpowiadające rejestrom głosu ludzkiego: puzon dyszkantowy B, altowy F i Es, tenorowy B, basowy F i kontrabasowy B. Wkrótce jednak puzon dyszkantowy wyszedł z użycia, a po nim także puzon kontrabasowy, puzon basowy zaś z czasem zastąpiono tenorowym z większą menzurą. W późniejszym okresie wprowadzono w budowie puzonu kilka ulepszeń. Najważniejszym z nich było zastosowanie w XIX wieku wentyla kwartowego (urządzenia pozwalającego na obniżenie skali dźwięków o kwartę), co ostatecznie zlikwidowało potrzebę budowania kilku wielkości tego instrumentu. Do czasu wynalezienia wentyla kwartowego basowe partie wykonywano na puzonie F. Puzon ten był niewygodny w użyciu, zwłaszcza przy wykonywaniu utworów wymagających sprawności technicznej, gdyż miał przedłużony suwak z dorobioną rączką, która przeszkadzała w szybkiej zmianie pozycji.
Puzon jako instrument solowy używany był już na przełomie XVI i XVII w. W tym okresie powstało wiele wirtuozowskich utworów solowych i kameralnych z partią puzonu, pisano też utwory na zespoły składające się z puzonów, w których najwyższą partię często grały cynki.
Do znanych dzieł klasycznych z wykorzystaniem puzonu należą:
Wolfgang Amadeusz Mozart- Requiem – solo w Tuba Mirum;
Hector Berlioz – Requiem – w Hostias oraz Symphonie funebre et triomphale;
Richard Wagner – uwertura do opery Tannhäuser;
Gustav Mahler – Symfonia Nr. 3;
Ferenc Liszt – I cześć Symfoni Faustowskiej;
Nikołaj Rimski-Korsakow – Koncert na puzon i fortepian B-dur;
Darius Milhaud – Concertino d’hiver na puzon i orkiestrę.